– Jednym z najważniejszych celów Instytutu Pamięci Narodowej jest wydobywanie z niepamięci nieobecnych fragmentów naszej historii, przez dziesiątki lat nie przypominanych. Takim fragmentem jest historia antykomunistycznej organizacji młodzieżowych, działających na przełomie lat 40. i 50. XX wieku. Było to kilkanaście tysięcy młodych ludzi. Działali z potrzeby serca, nie godząc się na sowiecką niewolę po II wojnie światowej. W Polsce panowało wówczas apogeum terroru, strachu. To był czas likwidacji Polskiego Stronnictwa Ludowego, działania podziemia antykomunistycznego, czas opresji wobec Kościoła, czas więzień. Ci nastolatkowie podejmują działalność i walkę z systemem komunistycznym, mając w pamięci czyn harcerski Rzeczypospolitej Polskiej sprzed wojny i kolegów walczących w Szarych Szeregach. Wydają ulotki, na budynkach piszą antykomunistyczne napisy, organizują zbiórki harcerskie. I są represjonowani i skazywani jak osoby dorosłe. Otrzymują po 10, 12 lat więzienia. I z tą historią idziemy do szkół, gdzie te organizacje powstawały i działały. Prezentujemy wystawy „Zapomniane ogniwo”, bo chcemy aby współczesna młodzież, rówieśnicy tych młodych ludzi sprzed kilkudziesięciu lat byli kolejnym ogniwem przywracania pamięci o tych bohatera – powiedział „Gazecie Częstochowskiej” prezes IPN Jarosław Szarek,
Antykomunistyczna organizacja młodzieżowa „Wolna Młodzież” działała w Częstochowie w latach 1949–1953. Założyli ją uczniowie z ówczesnego Państwowego Liceum Pedagogicznego, które mieściło się w budynku obecnego IX Liceum Ogólnokształcącego im. C. K. Norwida przy ul. Jasnogórskiej. Organizacja nawiązywała przy tym do tradycji „Szarych Szeregów” i ruchu harcerskiego, z których wywodziła się część członków. Za cel stawiano sobie wychowanie w duchu wierności niepodległej Polsce, uświadomieniu, że od 1944-1945 r. Rzeczpospolita jest zniewolona przez Związek Sowiecki, a komunistyczna władza wyniszcza inteligencję i patriotów, prowadząc politykę „wychowania” posłusznych sobie kadr. W dalszej perspektywie planowano podjęcie czynnej, zbrojnej walki z narzuconym ustrojem i jego przedstawicielami. Poza szkoleniem ideologicznym grup młodzieży (zgrupowanych w sekcjach po ok. 5-6 osób, nieznających innych członków), szkoleniem w zakresie pomocy sanitarnej i tzw. małego sabotażu (np. organizowano akcje przecinania wojskowych i milicyjnych kabli telefonicznych), produkowano i rozpowszechniano antykomunistyczne ulotki, gromadzono niezbędne środki (broń i amunicję, opatrunkowe). Sporządzano spisy i plany komisariatów i posterunków MO oraz siedzib UB. Do organizacji należała nie tylko młodzież ówczesnego Liceum Pedagogicznego w Częstochowie, ale również innych szkół, np. Technikum Handlowego, Liceum ss. Nazaretanek, Liceum im. R. Traugutta, Technikum Włókienniczego i Wyższej Szkoły Ekonomicznej. Niektóre z sekcji działały również w szkołach poza Częstochową (np. we Włoszczowej). Absolwenci średnich szkół częstochowskich, którzy zaczęli studia w Warszawie, założyli przy tym tutaj tzw. zgrupowanie mazowieckie „Wolnej Młodzieży”, skupiającej studentów.
W czerwcu-sierpniu 1953 r. w wyniku inwigilacji służb bezpieczeństwa PRL doszło do licznych aresztowań członków organizacji zarówno w Częstochowie, jak i w Warszawie. Niemal wszyscy zostali skazani na kilkumiesięczne lub wieloletnie więzienia (nawet 12 lat), co położyło się cieniem na całym ich życiu.
Uroczystości są kontynuacją projektu IPN, który ma na celu przypomnieć powojenną działalność członków młodzieżowego podziemia – tytułowego zapomnianego ogniwa w walce o niepodległość Polski z komunizmem. W latach 2019–2020 kilkadziesiąt tablic zostało umieszczonych na budynkach (lub wewnątrz) działających obecnie szkół, których uczniowie w latach stalinowskich tworzyli młodzieżowe organizacje antykomunistyczne. W 2021 roku zaplanowano odsłonięcie tablic w Warszawie, Siematyczach, Łomży, Miechowie, Puławach, Jarocinie, Zielonej Górze, Lutczy, Darłowie.
UG
fot. IPN Katowice