Parafia św. Zygmunta powstała najprawdopodobniej już w XIV wieku. Sam kościół murowany w stylu gotyckim wzniesiono na początku wieku XV; składał się z prezbiterium, nawy głównej i wieży. Dokładna data budowy nie jest znana, kościół występuje w dokumentach archiwalnych parafii z 1474 roku jako istniejący od dawna, co czyni go najstarszą świątynią częstochowską.
Początkową siedzibą parafii był kościółek na Jasnej Górze, ale po sprowadzeniu paulinów i ulokowaniu w świątyni wizerunku Matki Bożej parafia przeniosła się do kościoła św. Zygmunta. Od tej pory pozostawał on farą dla mieszczan częstochowskich – aż do końca XIX wieku, kiedy zbudowano kościół św. Barbary, a przy nim w roku 1891 erygowano samodzielną parafię. Ojcowie paulini kościół św. Zygmunta obsługiwali od XIV do połowy XIX wieku – zarządzanie parafią paulinom w 1474 roku przekazał biskup krakowski Jan Rzeszowski, funkcję tę pełnili do 1866 roku.
Budynek kościoła wielokrotnie w ciągu dziejów był niszczony i odbudowywany, a także przebudowywany. W XV wieku był już gmachem murowanym (kamień wapienny) z wieżą, z pewnością w stylu gotyckim. W XVII wieku Grzegorz Otwinowski ufundował, zbudowane w latach 1625–1643, kaplicę św. Grzegorza od strony południowej i św. Anny od północy oraz zakrystię; tę ostatnią zburzono w XIX wieku. W połowie XVII wieku wzniesiono obok kościoła murowany klasztor, w drugiej połowie XVIII wieku przekształcono kościół w budowlę trójnawową. Wkrótce przy kościele wystawiono klasztor, który w latach 20. XVIII stulecia połączono z nawą przewiązką umieszczoną na dwóch arkadach. W 1783 roku wybudowano fasadę z dwiema wieżami od frontu. Dawny klasztor pełni obecnie funkcję plebanii, do dziś nie zachowała się natomiast dzwonnica. Do 1825 roku przy kościele istniał cmentarz katolicki. Zlikwidowano go z powodu budowy Alei Najświętszej Maryi Panny.
Dzisiejszy kościół św. Zygmunta to obiekt barokowy z fragmentami gotyckimi. Budynek jest orientowany. Od strony zachodniej wznoszą się dwie wieże na planie kwadratu, przykryte barokowymi hełmami. Część środkową fasady wieńczy trójkątny szczyt. Do szerokiej nawy głównej przylega węższe prezbiterium, zamknięte prostokątnie. Na dachu nawy umieszczono sygnaturkę. Wnętrze kościoła jest barokowe, ślady gotyckie zachowały się w prezbiterium. Obok stylowego portalu głównego wmurowano tablicę upamiętniającą odwiedzenie świątyni przez Jana Pawła II w 1979 roku. Pomnik papieża–Polaka postawiono na placu przed kościołem.
W 2014 roku zakończono finansowany z funduszy europejskich remont dawnego klasztoru przy kościele św. Zygmunta w Częstochowie. Przeprowadzono rewaloryzację plebani, czyli XV-wiecznego klasztoru, postawiono nowy gmach na dziedzińcu kościelnym oraz wyburzono kramów przy ul. Krakowskiej, pochodzących z początku XX stulecia, które zastąpiono nowym budynkiem, w części parterowym, a w części piętrowym.
Fot. Archiwum Redakcji
Kościół św. Zygmunta w Częstochowie − zabytkowy kościół w częstochowskim Starym Mieście, przy pl. Ignacego Daszyńskiego.