Marzec 1919 r. to czas wojen. Działania wojenne nie dotyczyły już Wielkopolski i Śląska Cieszyńskiego, tam konflikty były zamrożone zbrojnie, czyli nie toczyły się już aktywne walki. Wojna trwała w Galicji Wschodniej i na Białorusi.
Wojna o Galicję Wschodnią toczyła się już od listopada 1918 r. Po kilkunastodniowym rozejmie od 7 marca 1919 r. wojna trwała nadal. W najgorszej sytuacji był Lwów, niegdysiejsza stolica Galicji – państwa związkowego Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Od początku tej wojny Lwów był ostrzeliwany przez Ukraińców, niszczone były budynki, miasto pomału obracało się w ruinę, ginęli ludzie. W ciągu miesiąca marca 1919 r. front biegł na północ od Lwowa, na wschód od Janowa i Jaworowa do Rawy Ruskiej (te trzy miejscowości znajdują się poza obecną granicą Polski). Na pomoc Wojskom Polskim 9 marca 1919 r. ruszyły pierwsze oddziały Wojsk Wielkopolskich, wzięły one udział w walkach przeciwko Ukraińcom okrążającym Lwów.
Na Białorusi Wojska Polskie opanowały Słonim (2 marca 1919 r.) i Pińsk (5 marca 1919 r.), na północy dotarły pod Lidę, gdzie zatrzymały się.
Tymczasem w Częstochowie ostatnie dwa posiedzenia kadencji 1917–1919 odbyła Rada Miejska Częstochowy. 27 lutego 1919 r. przyjęto sprawozdanie Rady Miejskiej Częstochowy za 1918 r., powołano komisję 4-osobową, która miała opracować dotychczasowe czynności ustępującej Rady. Rada Miejska Częstochowy uchwaliła wreszcie urządzenie szpitala dla zakaźnie chorych przy szpitalu znajdującym się przy ul. Wieluńskiej. Na ten cel uchwalono kredyt w wysokości 30 000 marek polskich i na utrzymanie personelu szpitala 1879 marek polskich, wreszcie uchwalono przenieść szpital przy ul. Panny Marii do Domu Księcia przy ul. Kościuszki w Częstochowie. Tego ostatniego punktu nie udało się zrealizować, 20 marca 1919 r. władze wojskowe zażądały urządzenie szpitala wojskowego w budynku Domu Księcia. 6 marca 1919 r. odbyło się ostatnie posiedzenie Rady Miejskiej kadencji 1917–1919. Uchwalono uporządkowanie Alei poprzez połączenie II Alei i III Alei za pomocą chodnika z ciosanego kamienia, odrzucono wprowadzenie podatku mieszkaniowego, uchwalono dodatek do kuchni miejskich, zaprotestowano przeciwko oderwaniu od Polski Gdańska (z Gdańska, Sopotu i okolic utworzono Wolne Miasto Gdańsk pod władzą zwierzchnią Ligi Narodów). Po wyczerpaniu porządku obrad radni przesłali życzenia: „Szczęść Boże” oraz wyrazili życzenie by w nowej radzie panował duch sprawiedliwości ku dobru Naszego Miasta i Niepodległej Polski. Tutaj należy podsumować działalność Rady Miejskiej kadencji 1917–1919. Powołana przez Niemców w 1917 r. w czasie toczącej się Wielkiej Wojny, działając w ograniczonym zakresie, np. Radzie miasta Częstochowy nie przysługiwały kompetencje najważniejsze, zaopatrzenie miasta Częstochowy w żywność podczas I wojny światowej, w chaosie listopada 1918 r. wypełniła ona swoje zadanie. Walczyła o zaopatrzenie miasta w żywność, dotowała szkolnictwo w mieście zarówno początkowe jak i średnie, łagodziła konflikty między Polakami a Niemcami-okupantami.
Wybory z 9 marca 1919 r. poprzedziła kampania wyborcza. Program Narodowego Komitetu Wyborczego brzmi zaskakująco aktualnie, w niektórych punktach, nawet po 100 latach: „W mieście musi zapanować duch rządów polskich, sprawiedliwych, dla których jednakowo drogim będzie inteligent, robotnik i kupiec. W Częstochowie musi znaleźć pracę każdy, na szeroką skalę mają być prowadzone roboty publiczne. Należy troszczyć się o wyżywienie ludności, powinna toczyć się bezwzględna walka z lichwą żywnościową (zawyżonymi cenami żywności – RS) i paskarstwem. Szkoła musi być powszechna i dostępna dla każdego, powinien nastąpić rozwój szpitalnictwa i walka z chorobami zakaźnymi. Powinny być zaprowadzone wodociągi i kanalizacja w mieście, opłakany stan przedmieść Ostatniego Grosza, Zawodzia i Częstochówki wymagać będzie reform w ogólnym planie dotychczasowej gospodarki miejskiej, należy wprowadzić sprawiedliwe obciążenie ludności miejskiej, wprowadzony będzie podatek dochodowy”.
Wybory z 9 marca 1919 r. w Częstochowie przyniosły następujące wyniki: Narodowy Komitet Wyborczy – 25 mandatów, Polska Partia Socjalistyczna – 6 mandatów, Żydowska Socjalistyczna Partia „Ferajnigte” – 4 mandaty, Żydowski Komitet Robotniczy „Bund” – 2 mandaty i Żydowski Komitet Wyborczy – 5 mandatów.
Inauguracyjne posiedzenie Rady Miejskiej odbyło się 27 marca 1919 r. Tego dnia o godz. 9 rano na Jasnej Górze odprawiono nabożeństwo, w którym wzięli udział przedstawiciele władz wojskowych i cywilnych, członkowie Magistratu z nadburmistrzem Romualdem Jarmułowiczem na czele, członkowie nowej i starej Rady Miejskiej, przedstawiciele różnych stowarzyszeń i instytucji. O godzinie 11, 27 marca 1919 r. w pięknie udekorowanej sali w siedzibie Magistratu na inauguracyjnym posiedzeniu zebrała się nowa Rada Miejska Częstochowy. Zebranych przywitał nadburmistrz miasta Częstochowy Romuald Jarmułowicz. Powiedział on m.in. „Gmina miejska jest jedną z wielu komórek żywego organizmu państwowego, jeżeli te komórki będą zdrowe to i państwo będzie silne i zdrowe, a rozwój jego będzie zapewniony. Więc od Was panowie, zależy dobro Naszego Miasta. Jeżeli otoczycie prawdziwą ojcowską opieką wszystkich mieszkańców gminy miejskiej bez różnicy wyznania, przekonań politycznych i stanowisk, a zwłaszcza lud pracujący, tę podstawę życia państwowego, to praca wasza wyda piękne owoce. Od dnia dzisiejszego jesteście gospodarzami miasta”.
Na tym posiedzeniu przeprowadzono wybory do władz miejskich. Prezesem Rady Miejskiej został dr Stanisław Nowak (22 głosy), wiceprzewodniczącym Rady Miejskiej Częstochowy został dyrektor Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Częstochowie –Wacław Płodowski (33 głosy). Prezydentem miasta Częstochowy został Aleksander Bandtkie-Stężnicki, wiceprezydentem Antoni Januszewski. Takie wybrano władze Częstochowy w Polsce Wolnej w 1919 r.
20 marca 1919 r. władze wojskowe zażądały urządzenie szpitala wojskowego w budynku Domu Księcia
Robert Sikorski